तुला आठवायचाच बहाणा

तुझ्या आठवणी आठवून

मनोमनी हसू मज येते

( कसे सांगू सजने तुला)

 कधी मला न दिसल्यास

उदास किती हे मन होते.

तुझ्यापासून दूर राहण्याचा

किती मी प्रयत्न केला होता

(परंतु काय झाले माझे मलाच कळेना)

मन माझे तुझाच आढावा घेत

हा तुझ्या नजरेचा जादू होतं.

डोळे तुझे माझ्या डोळ्यांना मिळताच

मनात कसे तरंग उठायचे

(अहाहा! काय आल्हाददायक क्षण असायचा तो)

तुझ्या डोळ्यांशी लपवाछपवी करणे

मलाही फार फार आवडायचे.

तू सध्या एक कळी आहेस

तरीही सुगंध सर्वत्र दर्वळतेस

(सांगू कसे भोवरे किती आजूबाजूला)

मला तूच हवी असताना सुद्धा

तू मला अशी का जाळतेस?

मला असे सदैव पोळण्यात

तुझ्या ओठांवर सुंदर स्मित उमटते

(एका हास्याचेच दिवाणे आम्ही)

तुझे कोमळ हास्य बघितल्यावरच

माझ्या डोळ्यांचे पारणे फिटते.

तुझे हास्य ओठांवर न दिसता

मन माझे किती हुरहुरते

(तू सदैव हसत राहणारी कळी राहोस)

असे काही झाल्यास सखे

उदास किती मन हे होते.

मनाचे उदास होण्यास आता मी

कोणतेही, कसलेही दुःख समजत नाही

(तुला आठवायचा हा सर्व बहाणा)

सखे, तू मनात बसली असताना

तुझे माझ्याजवळ नसणे समजत नाही.

जी

माझे वडील आम्ही त्यांना जी म्हणायचो. दिसायला देखणे, इतर भावंडात उठून दिसणारे म्हणजे आमचे जी. माझ्या वडिलांनी कधी काही शौक बाळगलेला मला कधी आढळला नाही. कधीकाळी विडी ओढायचे म्हणे पण एके दिवशी आमचा मोठा भाऊ लहान असताना वडिलांनी फेकून दिलेले विडीचे थोटुक

नकल म्हणून तोंडाला लावले. तेव्हापासून वडिलांनी विडी ओढणेही सोडून दिले. माझे वडील इतर वाईट गोष्टींपासून दूरच राहिले. विचारी, सरस उलगडलेले व्यक्तिमत्व. त्यावेळेस जेव्हा महारांच्या पोरांना वरील जातीस मिळण्यास सुद्धा वाव नव्हता तेव्हा माझे वडीलांच्या यादीत बामण, कुणबी, वाणी इ. मित्रांचा समावेश होता. म्हणून माझे आजोबा म्हणायचे, "मोठ्याची संगत (माझे मोठे वडील) जुगारी, दारुड्या पोरांशी, लाह्याण्याची उन्हाळ, तापरट पोरांशी, पण मंडोटाची (वडील) बामना, तांब्याच्या पोरांशी."

जेमतेम पाचवी शिकलेले माझे वडील पण नाना विषयांवर जणू त्यांची घट्ट पकड. गावात त्यांना विशेष मान. बाहेर गावा कडील मंडळी कधी लग्नाला आली की बसायचे वडिलांना घेरून आणि चालायची विचारांची देवाण घेवाण. कधी वडील रामायणातील तर कधी इतर ग्रंथातील दाखले द्यायचे तेव्हा ऐकणारे मंत्रमुग्ध होत. जेव्हा कुणाच्या मरणावर स्मशानभूमी वर गेल्यावर शव गाळायला वेळ असल्यास वडीलांच्या व इतर पाहुणे मंडळी, गावकरी यांच्या गप्पा रंगायच्या. विचारांची इतंभूत सरणी.

वडील शाहिरही होते. त्यांना गण पाठ, सवाल- जवाब मध्ये वरदहस्त. पण त्यांनी हे कधीचेच सोडून दिलेले. माझ्या प्रत्यक्षात एकदा त्यांना सवाल जवाबात बक्षीस मिळालेले मी बघितले आहे.

वडिलांची ओळख राजनेच्यांशीही होती पण त्यांनी त्याचा गैरफायदा घेतला नाही. रा. सू. गवई साहेबांसाठी तर म्हणे खांद्यास खांदा लावून मदत केली होती. जेव्हाही मतदान आले तेव्हा राजकारणी मंडळी भलेही मग ती कोणत्याही पक्षाची असो आपसूकच वडिलांकडे हात जोडत यायच्या.

असो, ही गोष्ट तेव्हाची आहे जेव्हा घरची परिस्थिती जेमतेम होती. माझे मधले भाऊ यांनी अंडी विक्री चालू केली होती. शुक्रवारचा मोठा बाजार. खेड्यापाड्यातून येणाऱ्या लोकांसाठी घराच्या बाजूलाच अंडी घेऊन भाऊ बसलेला. आमचं घर रस्त्याच्या कडेलाच आहे. त्यावेळेस कशी तरी पोलीस स्टेशन ला खबर मिळाली की आमच्या गावात जेथे अंडी विकत आहेत तेथे त्या घरात मोहाची दारू सुद्धा विकणे चालू आहे. ही बातमी खरी होती पण ते घर आमचे नव्हते. साधारणतः शे दोनशे मीटरच्या अंतरावर अजून एक अंडीचे दुकान होते a तेथल्या घरात दारू मिळत असे. पण जे नव्हतं व्हायचं तेच झालं. काही शिपूर्डे येऊन सरळ घरात घुसले व मोरीत, टाक्यात त्यांनी शोधाशोध चालू केली. हा हा म्हणता म्हणता ही गोष्ट गावभर पसरली. इतरांसोबत माझे वडील घरी पोहोचले. पोलिसांच्या अनैतिक आचारमुळे लोकं त्यांना मारायला बघत होते पण वडिलांनी त्यांना रोखून धरले. चौकशी केली व गैरसमज दूर केला. पण कशे काय माहीत ही बातमी आमदारापर्यंत पोहोचली. लागलीच त्यांनी सब इन्स्पेक्टर ला फोन करून खळसावले व तडका फडकी त्यांची बदली करण्यात आली. अहिंसेची ताकद काय असते हे त्या क्षणी जाणले. जर का पोलिसांशी मारहाण झाली असती तर घटनेला वेगळेच वळण लागले असते. पण तो प्रसंगावधान वडीलांच्या अंगी वळणी होता.

जेव्हा समाजाने १९५६ साली बौद्ध धम्माची दीक्षा घेतली तेव्हा आजोबांनी सर्व देवी देवतांना नदीत विसर्जित केले व वडिलांनी स्वतःला समाजकार्यात ओवून टाकले.

आमचे गाव महाराष्ट्रात मध्य प्रदेशच्या सीमेपासून थोड्याफार अंतरावर आहे. आमची जास्तीत जास्त गोतावळ ही तिथलीच. त्यावेळेला तेथे आमच्या समाजाला छेडले जायचे. जेव्हा कुणी मेलेले ढोर उचलण्यास मना करायचे त्यांची हयगय केली जायची नाही. पण वडिलांनी काही सहकाऱ्यांच्या मदतीने तर कधी रिपब्लिकन पक्षाचे सहकार्याने मुलताई तालुक्यातील जवळ जवळ सर्वच गावात जाऊन समाजाचं मनोधैर्य खचू दिले नाही. कधी प्रशासनाची तर कधी पक्षाची साथ घेऊन जातीयतेला लढा देतच राहिले.

गावात तंटामुक्त समितीचे सभापती म्हणून त्यांनी गावाला तृतीय पारितोषिक मिळवून दिले. आम्ही आता कमावते झालो होतो. परिस्थिती सुधारलेली होती पण वडिलांची प्रकृति ढासळत चालली होती. आम्ही त्यांना म्हणायचो बास्स झालं आता आराम करा पण ते ऐकत नव्हते. वडिलांना आजूबाजूला इतर लोकं असले म्हणजे गमायचे. त्यांना गप्पा गोष्टी ची जणू आवडच. मग इतरांना कधी चहा पाणी, तर कधी पान सुपारी यासाठीही मागेपुढे बघायचे नाही. यावरून कित्येकदा तरी आई रागवायची. मला त्यांची ही सवय माहीत असल्याने जेव्हा कधी घरी यायचो तेव्हा त्यांच्या हातात चार पाचशे रुपये टाकून जात असो.

पण अचानक त्यांना पक्षाघाताचा झटका आला व त्यांनी अंथरूण धरले. त्यांच्या शेवटच्या क्षणी रात्री फोन आलेला की श्वास घेण्यास त्रास होत आहे पण आई सोबत हे पण म्हणाली की लगेचच निघू नकोस. कारण माझ्या पत्नीस आठवा महिना सुरू होता. म्हणून शेवटच्या दर्शनास मी मुकलो.

गावात ही धारणा की जर बायको गरोदर असताना नवऱ्याने कुणा मयतला खांदा दिला की बायकोचे बाळंतपणात फार हाल होते म्हणून कुणी मला वडीलांच्या मयतीला खांदा पण देऊ दिला नाही. त्या अंधश्रध्देच्या मी बळी पडलो होतो. त्याची साल, दुखः आजही जाणवते. वडिलांशी कित्येकदा भांडणारा, तर्क कु तर्क करणारा मी त्यांच्या मरणावर धाय मोलकून रडत होतो. छत गेलेलं वाटत होतं.

बऱ्याच दिवसांनी मध्य प्रदेशच्या एके गावी जाणे झाले. तेथे काही जुन्या वडीलधारी मंडळींनी माझी विचारपूस केली. वडिलांचे नाव सांगताच ते म्हणाले, "अगा हे नेताजी चं पोर हाय." नकळत कॉलर ताठ झाली. या जागतिक पिता दिनास त्या नेताजींना कोटी कोटी वंदन.🙏🙏🙏

अहेर

जगाच्या मोहपाशात

गुंग झालेला मनुष्य 

धकाधकीच्या दैनंदिनीत

कुंठीत काढतोय आपले आयुष्य.

आशा आहे सुखाची

पण आहेत सर्व दिवास्वप्न

दिवास्वप्नही पूर्ण होऊ शकते

पण वाट आहे ही हावरटपणाची,

आजकाल मनुष्य कमी श्रमात

जास्त पैसा कमाऊ पाहतोय

म्हणूनच गुन्हेगारीच्या दलदलीत 

तो आकंठ डुंबत जातोय.

परतीचे सर्व मार्ग बंद असून

वर तालेही ठोकले असतात

वेळप्रसंगी स्वतःलाच ते

खोटे ठरविण्यास ही धजत नसतात.

शेवटी 'अजेय' मृत्युलाच काढावे लागते बाहेर

व हाच असतो या आयुष्याने त्यांना दिलेला 'अहेर'.

O God! Save me this time...

For a school going child, homework could be a burlesque task. It was rather horrifying in the previous century. Teachers would be a hard nut to crack and often physical punishment used to be resorted to for not completing homework.

Contrary to that, students nowadays have at least the luxury of not being physically tortured and moreover they have a lot of technology at their aid to do homework.

There used to be no respite for the students studying in Navodayas as we used to be under a constant watch of our teachers. If you want to escape the punishment for a day, you have to feign sickness. Well, that too when the Nurse madam gets convinced.

Dispensary used to be an integral part of our Navodaya life. Whenever being injured or not feeling well as well when not wanting to go to school, rush to the dispensary. Even sometimes when we would need extra breakfast, we would rush to madam with some ailment and tell her that we hadn't had breakfast. then she would write a slip to the mess "Bread n Milk". (Some of the students had even perfected her writing style and signature that even madam wouldn't recognize the slips written by these experts.)

It was the day when we were asked to complete a very important assignment (subject I don't know precisely). I obviously had not completed the assignment due to inability of getting the content or lack of resources to complete the assignment. That made me feel afraid of going to school that day so I tried to stay back at hostel feigning sick. I wasn't an expert in pretending sick as Prafful or Anuj (our leaders in acting) were. So I dared not go to dispensary lest madam would send me to school. Thus I ended up remaining at the hostel unnoticed by anybody. Hostel channel gates would get closed at 8:30 a.m. When the gates were locked I came out of my hiding place, did some assignment and then amazingly dozed off. I didn't know how much did I sleep but suddenly I was woken up by one of the guards Mr. Ingole.

You must know about Mr. Ingole. He was a favourite with the teachers but a nightmare for the children. he would even many times make us feel ashamed with his banter. We would particularly try to avoid him, being as simple as we would pretend to be. Seniors were rather well acquainted with him.

Well, when I was woken up, I pretended illness to which he replied that I had been called to school by our Class Teacher. I was in dread of being reprimanded before everybody but anyhow I had to get out of the hostel so I dressed up, got some books and started for the school. There was plantation around the school and one could easily hide in that plantation. The thought flashed in my mind and instead of approaching the school my feet started towards that plantation area. After finding some bushes, I rested myself but the thought that somebody will come seeking me wouldn't leave my mind. I thought of getting out of the school boundary. There was barbed wire around the school campus so it was quitee possible to slick between the gap of those wires and get out.

Outside there was the village area and some barren land where corpses used to be cremated (It is being told that every Navodaya is built on some crematorium, I hadn't done the fact check). There was a temple beside the campus boundary. That was an ideal place to be safe because I knew that nobody would come looking for me there. But what about the class teacher? Won't I be caught the next day? These thought wouldn't leave me at all so I started praying "Oh God! Please save me this time. I won't skip the school intentionally." I wanted that my prayer should be heard I should be spared.

When the school got over, I came out of the temple and anyhow reached the hostel. When I asked one of the friends what was our class teacher asking about me, he told that he had given her information that I was sick and resting and nobody did ask for me afterwards. At last.... at last, I realised that it was a bluff that Mr. Ingole told me. But then also I thanked God for saving me. I had hearty lunch and rested for a while brooding along side that I wouldn't skip the school again.